Koffieneus Patrick Vanrietvelde
WIE
Patrick Vanrietvelde
WAT
Bedrijfsjurist op rust
WAAR
Meise
WAAROM
Interesse in het ambacht van koffiebranden en liefhebber van een lekker kopje koffie
"Ik groeide op in de vijftiger en zestiger jaren van vorige eeuw in een uiterst bloeiende koffiezaak met de brander in de etalage. Koffies De Groof was een begrip in het naoorlogse Brugge. Het levenswerk van mijn ouders werd, enkele jaren nadat zij op rust gingen, helaas niet verder gezet. Vermoedelijk bestaat er niet veel archiefmateriaal meer over de handelszaak die eigendom was van een Brusselse familie. Mijn wegen gingen een andere kant op, maar de interesse voor goede koffie en de kennis die ermee verband houdt, is gebleven."
Tijdschriften doorgelicht
Een lekker kopje koffie kan maar worden gezet met bonen van goede kwaliteit. Dat weet Patrick al lang. Vandaag zijn arabica- en robusta-koffie de meest gekende koffies, maar plantkundig onderzoek in Afrika bracht verschillende variëteiten aan het licht. Daarnaast leverde landbouwkundig onderzoek in de voormalige kolonie Belgisch-Congo een belangrijke bijdrage aan de uitbouw van de koffieteelt in de regio.
Om een zicht te krijgen op de ontwikkeling van de koffieteelt in de voormalige kolonie dook Patrick in de tijdschriften die worden bewaard in de bibliotheek van de Plantentuin Meise. Naast de imposante tuin en serres en het uitgebreide herbarium met ca. 4 miljoen collectiestukken, beheert de Plantentuin een rijke bibliotheek met tijdschriftencollectie.
Beeld van een koffieplantage in het tijdschrift La Belgique Coloniale. Volgens het artikel was er in die periode - 18 april 1896 – geen enkel Congolees landbouwstation dat geen koffie verbouwde. Collectie Plantentuin Meise.
La Belgique Coloniale
Patrick nam heel wat jaargangen door van La Belgique Coloniale en Annales de la Société scientifique de Bruxelles. Hij spitste zijn zoektocht in eerste instantie toe op La Belgique Coloniale. In de jaargangen tussen 1896 en 1901 kwam hij verschillende artikels tegen die handelden over de koffieteelt, wilde versus gecultiveerde koffierassen, het uitwisselen van kennis over koffieteelt en –handel, en verslagen van gerenommeerde plantkundigen over de soorten binnen het geslacht coffea.
Artikels over Braziliaanse koffie en wilde koffieplanten in Congo in het tijdschrift La Belgique Coloniale, 21 mei 1899, Collectie Plantentuin Meise.
Patricks zoekwerk leerde dat koffiesoorten uit Centraal-Afrika werden uitgewisseld met plantages op Java (Indonesië) en Ceylon (Sri Lanka) en dat werd gezocht naar variëteiten die aangepast waren aan verschillende klimatologische omstandigheden. Ook het delen van landbouwkundige kennis over de koffieteelt met de belangrijkste koffieproducerende streken uit die tijd zoals Brazilië en Java kwam aan bod in La Belgique Coloniale.
Een artikel over de ontdekking van zogenaamde Oubangi-koffie op het Afrikaanse continent, 23 januari 1898, tijdschrift La Belgique Coloniale, Collectie Plantentuin Meise.
Cijfers op een rijtje
Wie graag mee in de cijfers duikt, krijgt hier alvast een overzicht van de koffiehandel tussen 1889 en 1898 voor wat betreft enkele belangrijke Europese havens. Op basis van deze informatie kan men veronderstellen dat het belang van de koffiehandel ook toen al naar waarde werd geschat.
‘Nouvelles analyses du café’, 30 juli 1898, in La Belgique Coloniale. Collectie Plantentuin Meise.
Het opzoekwerk dat Patrick uitvoerde voor Koffiestories en de Plantentuin kan worden ingezet voor verder wetenschappelijk onderzoek naar de geschiedenis van de koffiecultuur in Belgisch-Congo. In 2021 slaan het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG, KU Leuven) en het Rijksarchief de handen in elkaar om de boeiende geschiedenis van de koffiecultuur in Belgisch-Congo te bestuderen. Het onderzoek kadert in het project CoffeeBridge en steunt op een netwerk bestaande uit de Plantentuin van Meise, het Algemeen Rijksarchief, het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, de KU Leuven en de ULB. Meer hierover lees je hier.
Een foto van een koffieplantage in Congo, genaamd Romée. In het eerste deel van Wildemans Les Plantes Tropicales de Grande Culture uit 1908. Collectie Plantentuin Meise.