Over Koffiebonen en -planten
Een kopje koffie wordt gezet met heet water en gemalen koffiebonen. Koffiebonen zijn een product van de koffieplant, die vooral gekweekt wordt in de zogenaamde koffiegordel.
Koffiebonen zitten in de vruchten die in trosjes aan de koffieplant groeien. Elke rode vrucht, vaak koffiebes genoemd, bevat twee steentjes met daarin telkens één zaadje: de koffiebonen.
Bloeiende koffieplant met koffiebessen, 1774. Wellcome Collection nr. 23987i.
“De koffiebonen krijgen hun karakteristieke vorm doordat ze bij het rijpen tegen elkaar aandrukken.”
De koffiegordel
De koffiestruik gedijt het best in een tropisch klimaat. Koffie wordt hoofdzakelijk geteeld in de zogenaamde ‘koffiegordel’. Dit gebied tussen de Kreefts- en Steenbokskeerkring is warm en vochtig, met temperaturen die het jaar door tussen 17°C en 30°C liggen.
De koffiegordel op een wereldkaart. © Tripleclick Design.
Koffieproductie
Vandaag wordt de meeste koffie geproduceerd in Brazilië. Op de tweede plaats staat Vietnam, gevolgd door Colombia, Indonesië, Ethiopië en Honduras. De meeste koffieproducerende landen bevinden zich in Latijns-Amerika, hierna in Azië en tot slot in Afrika.
Grafiek van de hoeveelheid koffie (per 1000 kg) geproduceerd door tien grootste koffielanden. Op basis van gegevens uit artikel door Szenthe, Adrianna, ‘Top Coffee Producing Countries’, op: WorldAtlas, mei 2019.
De koffieplant
Koffiestruiken kunnen tot vijftien meter hoog worden, maar op plantages worden ze gesnoeid tot struiken van maximaal drie meter hoog. Dit vergemakkelijkt het onderhoud en de pluk.
De beste koffies komen van een humusrijke bodem, die bij voorkeur een beetje poreus is, zodat mineralen aanwezig blijven, maar overvloedig water wegstroomt. In de schaduw rijpen koffiebessen trager, wat de kwaliteit van de koffie ten goede komt. Daarom planten koffieboeren vaak andere schaduwbomen of bananen op hun plantages. De koffieplant is gevoelig, heeft voldoende bemesting nodig en is kwetsbaar voor ziekten.
Foto van bananen en koffieplanten op koloniale plantage Johanna-Catharina in Suriname door Theodoor Brouwers, 1911-1932. Rijksmuseum Amsterdam.
Oogstrijp
Het duurt twee tot drie jaar voor de koffiestruik een eerste keer bloeit en een jaar later kunnen de eerste vruchten geoogst worden. De opvolging van een droog- door een regenseizoen zorgt ervoor dat de koffiestruik in de meeste gebieden twee keer per jaar bloeit. Zijn witte bloesems verspreiden een aangename geur die lijkt op jasmijn.
Hoewel overvloedig, bloeit de koffieplant maar kort. Al één dag na het opengaan vallen de bloemen af en start de ontwikkeling van de koffiebessen. Na ongeveer acht maanden verkleuren de koffiebessen van groen naar geel en uiteindelijk rood, dan zijn ze rijp om geplukt te worden.
Koffieplant in bloei met rijpe en onrijpe bessen, foto door ©Rita Willaert, 2008.